QUỐC HỘI, CTN, CHÍNH PHỦ

QUỐC HỘI, CHỦ TỊCH NƯỚC, CHÍNH PHỦ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Muïc ñích, yeâu caàu:

             * Naém ñöôïc vò trí phaùp lyù, chöùc naêng, cô caáu toå chöùc, quyeàn haïn nhieäm vuï, hình thöùc hoaït ñoäng cuûa Quoác hoäi vaø cuûa chính phuû.

 * Naém ñöôïc vò trí phaùp lyù, quyeàn haïn nhieäm vuï cuûa chuû tòch nöôùc.

* Thực trạng và phương hướng đổi mới tổ chức, hoạt động của Quốc hội, của chính phủ

Tài liệu tham khảo

             + Hieán phaùp 2013    

          

I. QUỐC HỘI NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

1. Vò trí phaùp lyù vaø chöùc naêng cuûa quoác hoäi

a- Vị trí pháp lý của Quốc Hội

- Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cô quan quyền lực cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt

b- Chöùc naêng

- Quoác hoäi coù chöùc naêng laäp hieán, laäp phaùp

- Quoác hoäi coù chöùc naêng quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa ñaát nöôùc

- Quoác hoäi coù chöùc naêng giaùm saùt toái cao (giám sát toaøn boä hoaït ñoäng cuûa boä maùy Nhaø nöôùc)

2. Cô caáu toå chöùc cuûa quoác hoäi

a- Caùc cô quan cuûa Quoác hoäi

- UBTVQH (cơ quan thường trực của QH)

- Uỷ ban dân tộc và các ủy ban của QH

- Quốc hội có các Uỷ ban sau:

1. Uỷ ban pháp luật;

2. Uỷ ban tư pháp;

3. Uỷ ban kinh tế;

4. Uỷ ban tài chính, ngân sách;

5. Uỷ ban quốc phòng và an ninh;

6. Uỷ ban văn hoá, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng;

7. Uỷ ban về các vấn đề xã hội;

8. Uỷ ban khoa học, công nghệ và môi trường;

9. Uỷ ban đối ngoại.

b- Caùc chöùc danh trong Quoác hoäi:

- Chuû tòch, phoù chuû tòch Quoác hoäi (ñoàng thôøi laø Chuû tòch, phoù chuû tòch Uyû ban thöôøng vuï quoác hoäi)

-Caùc uyû vieân cuûa Uyû ban thöôøng vuï quoác hoäi

- Chuû tòch, phoù chuû tòch vaø caùc uyû vieân cuûa Hoäi ñoàng daân toäc

- Chuû nhieäm, phoù chuû nhieäm vaø caùc uyû vieân cuûa caùc Uyû ban cuûa Quoác hoäi

- Caùc ÑB Quoác hoäi

3.  Quyeàn haïn, nhieäm vuï cuûa Quoác hoäi  

a,Trong lĩnh vực lập Hiến và lập pháp

+ Quyết định chương trình xây dựng luật, Pháp lệnh

+ Chỉ đạo các cơ quan, tổ chức xây dựng dự thảo; lấy ý kiến đóng góp, hoàn chỉnh dự thảo luật

+ Thảo luận, biểu quyết thông qua

+ Giám sát việc công bố và hướng dẫn thi hành

b. Trong lĩnh vực quyết định những vấn đề quan trong về đối nội và đối ngoại

-Trong lĩnh vực về đối nội

+ Quyết định chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, dự toán nhân sách nhà nước, phân bổ ngân sách trung ương, quyết toán ngân sách nhà nước sửa đổi hoặc bãi bỏ các thứ thu

Quyết định chính sách dân tộc, tôn giáo

+ Quyết định trưng cầu dân ý

+ Quyết định đại xá

- Trong lĩnh vực về đối ngoại

c. Trong lĩnh vực về tổ chức bộ máy nhà nước

- Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, chính quyền địa phương

- Baàu, mieãn nhieäm, baõi nhieäm caùc chöùc danh sau :

+ Caùc chöùc danh trong Quoác hoäi (Chủ tịch Quốc hội, phó chủ tịch quốc hội, Chủ tịch, Phó chủ tịch, ủy viên uỷ ban của Quốc hội)

+ Chuû tòch nöôùc, phoù chuû tòch nöôùc

+ Thuû töôùng Chính phuû

+ Chaùnh aùn Tòa án nhân dân tối cao

+ Vieän tröôûng Viện trưởng viện kiểm sát nhân dân tối cao.

- Pheâ chuaån

*Ñeà nghò cuûa Thuû töôùng về việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức các Phó thủ tướng, các bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

* Ñeà nghò cuûa chuû tòch nöôùc về việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chứcthaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng quoác phoøng vaø an ninh.

*Đề nghị của Chánh án tòa án nhân dân tối cao bổ nhiệm, miển nhiệm, cách chức thẩm phán tòa án nhân dân tối cao

- Quyeát ñònh thaønh laäp, baõi boû caùc boä vaø cô quan ngang boä cuûa Chính phuû

- Quyeát ñònh thaønh laäp môùi, chia, nhaäp, ñieàu chænh ñòa giôùi ñôn vò haønh chính caáp tænh; thaønh laäp, giaûi theå ñôn vò haønh chính – kinh teá ñaëc bieät.

d. Trong lĩnh vực giám sát tối cao toàn bộ hoạt động của bộ máy nhà nước

- Boû phieáu tín nhieäm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi giöõ chöùc vuï do Quoác hoäi bầu hoaëc pheâ chuaån

- Giámsát việc tuân theo Hiến pháp luật, Nghị quyếtcủa Quốc hội

*Bãi bỏ văn bản sai trái của Chủ tịch nước,

*Uỷ ban thường vụ Quốc hội,

*Chính phủ, Thủ tướnmg chính phủ,

*Chánh án tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng viện kiểm sát nhân dân tối cao.

4.  Hình thöùc hoaït ñoäng cuûa quoác hoäi

- Nhiệm kỳ của QH là 5 năm (trong trường hợp cần thiết có thể kéo dài hoặc rút ngắn nhiệm kỳ của QH)

- Quốc hội làm việc theo chế độ hội nghị và quyết định theo đa số.

a- Kyø hoïp cuûa Quoác hoäi

- Quoác hoäi hoïp thöôøng leä moät naêm hai kyø, ngoaøi ra coøn coù theå trieäu taäp kyø hoïp baát thöôøng (theo yeâu caàu cuûa chuû tòch nöôùc, Thuû töôùng Chính phuû hoaëc ít nhaát 1/3 toång soá đại biểu Quoác hoäi)

- Họp công khai (trừ trường hợp đặc biệt)

-Phaûi coù maët ít nhaát 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội tham dự.

- Thoâng qua caùc vaán ñeà taïi kyø hoïp Quoác hoäi khi quá ½  tổng số đại biểu Quốc hội bieåu quyeát taùn thaønh (tröø 3 vaán ñeà phaûi ñöôïc ít nhaát 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội bieåu quyeát: thoâng qua, sửa đổi, bổ sung Hieán phaùp; keùo daøi hoaëc ruùt ngắn nhieäm kyø cuûa Quoác hoäi;  baõi nhieäm Ñại biểu Quoác hoäi).

- Caùc vaên baûn ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua ñöôïc Chuû tòch Quoác hoäi kyù chöùng thöïc vaø chuû tòch nöôùc coâng boá mới có hiệu lực thi hành

b- Caùc hình thöùc hoaït ñoäng khaùc cuûa Quoác hoäi

- Thoâng qua Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (laø cô quan thöôøng tröïc cuûa Quoác hoäi, coù quyeàn thay maët Quoác hoäi giaûi quyeát moät soá vaán ñeà trong phaïm vi quyeàn haïn cuûa mình).

- Thông qua Hội đồngdân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội

- Thông qua đoàn đại biểu Quốc hội; từng đại biểuQuốc hội.

II. CHỦ TỊCH NƯỚC

1.Vị trí pháp lý của chủ tịch nước

-Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại.

-Chủ tịch nước là nguyên thủ Quốc gia.

-Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Quốc hội bầu ra trong số Đại biểu Quốc hội. Chủ tịch nước chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội (thể hiện mối liên hệ chặt chẽ giữa người đứng đầu Nhà nướcvà Cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, thể hiện đúng bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa)

- Nhiệm kỳ của Chủ tịch nước theo nhiệm kỳ của Quốc hội. Khi Quốc hội hết nhiệm kỳ, Chủ tịch nước làm việc cho đến khi Quốc hội khóa mới bầu Chủ tịch nước mới.

2. Nhiệm vụ và quyền hạn của Chủ tịch nước:

2.1. Trong lĩnh vực đối nội

¯Công bố Hiến pháp, Luật, Pháp lệnh.

¯Đề nghị Quốc hội bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Phó Chủ tịch nước, Thủ tướng chính phủ, Chánh án tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng viện kiểm sát nhân dân tối cao.

¯Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức các Phó thủ tướng, các Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ

¯Chủ tịch nước Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức các Phó Chánh án và thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; các Phó Viện trưởng và kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

¯Chủ tịch nước thống lĩnh các lực lượng vũ trang; giữ chức vụ Chủ tịch Hội đồng quốc phòng và an ninh.

¯Chủ tịch nước quyết định phong hàm, cấp cao cấp (cấp tướng) trong lực lượng vũ trang, cấp đại sứ trong cơ quan ngoại giao...

¯Chủ tịch nước công bố quyết định tuyên bố tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp ( tự ban bố tình trạng khẩn cấp nếu UBTVQH không họp được).

¯Chủ tịch nước cống bố quyết định đại xá căn cứ nghị quyết của Quốc hội và đặc xá  (Đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước ký quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt)

¯Chủ tịch nước có quyền tiếp nhận đại sứ nước ngoài; đàm phán, ký kết, phê chuẩn hoặc tham gia điều ước Quốc tế nhân danh người đứng đầu Nhà nước.

¯Chủ tịch nước có quyền quyết định cho nhập, cho thôi hoặc tước Quốc tịch Việt Nam.

¯Chủ tịch nước có quyền tham dự các phiên họp của UBTVQH, của Chính phủ (khi xét thấy cần thiết) nhưng không có quyền biểu quyết.

¯Chủ trịch nước chịu trách nhiệm trước Quốc hội, báo cáo công tác trước Quốc hội, chịu sự chất vấn của Quốc hội, chịu sự giám sát của Quốc hội, được bỏ phiếu tín nhiệm bởi Quốc hội, bị Quốc hội bãi bỏ văn bản sai trái…

¯Chủ tịch nước có quyền ban hành lệnh và quyết định.

III.CHÍNH PHỦ

1.Vị trí và chức năng của Chính phủ.

- Điều 94 Hiến pháp 2013 quy định “Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội”

- Chính phủ do Quốc hội thành lập

- Chính phủ là cơ quan cao nhất trong hệ thống cơ quan hành chính Nhà nước.

-Chính phủ thực hiện quyền hành pháp

 b. Chöùc naêng cuûa Chính phuû

- Chính phủ thực hiện chức năng quản lý hành chính nhà nước treân taát caû caùc lónh vöïc trên lãnh thoå cuûa nöôùc ta. (Noùi caùch khaùc: Chính phủ coù chöùc naêng thoáng nhaát quaûn lyù vieäc thöïc hieän caùc nhieäm vuï chính trò, kinh teá, xaõ hoäi, an ninh, quoác phoøng vaø ñoái ngoaïi cuûa Nhaø nöôùc).

- Baûo ñaûm hieäu löïc hoaït ñoäng cuûa Boä maùy Nhaø nöôùc töø Trung öông ñeán cô sôû.

- Baûo ñaûm vieäc toân troïng vaø chaáp haønh Hieán phaùp và phaùp luaät….

   Nhö vaäy: Chính phuû khoâng chỉ chaáp haønh Hieán phaùp, Luaät, Nghò quyeát cuûa Quoác hoäi; Phaùp leänh, Nghò quyeát cuûa Uỷ ban thường vụ Quốc hội, lệnh của Chủ tịch nước maø coøn coù traùch nhieäm höôùng daãn, toå chöùc thực hiện và , thanh tra, kiểm tra các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị, chính trị-xã hội, các tổ chức kinh tế, đơn vị lực lượng vũ trang và công dân trong việc thực hiện chính sách, pháp luật

2. Cô caáu toå chöùc cuûa chính phuû

a. Caùc cô quan trong Chính phuû

*Chính bao gồm: các Bộ và cơ quan ngang Boä

b) Caùc thaønh vieân cuûa Chính phuû

- Thuû töôùng: Là người đứng đầu Chính phủ, chịu trách nhiệm trước Quốc hội, do Quoác hoäi baàu trong soá Ñaïi bieåu quoác hoäi theo söï giôùi thieäu cuûa Chuû tòch nöôùc.

- Phoù thuû töôùng: Là người giúp việc cho Thủ tướng, làm nhiệm vụ theo sự phân công của Thủ tướng chỉ đạo từng lĩnh vực công tác của Chính phủ, thay mặt Thủ tướng và được sử dụng quyền hạn của Thủ tướng để giải quyết công việc được giao và chịu trách nhiệm trước Thủ tướng và Quốc hội theo nhiệm vụ được phân công

-  Boä tröôûng, Thủ trưởng cơ quan ngan bộ: Là người đứng đầu  và lãnh đạo một bộ, cơ quan ngang bộ, chịu trách nhiệm trước Thủ tướng và Quốc hội đối với ngành, lĩnh vực phụ trách

3.  QUYEÀN HAÏN VAØ NHIEÄM VUÏ CUÛA CHÍNH PHUÛ

a. Nhiệm vụ quyền hạn của chính phủ

 - Chương trình hoạt động hành năm của Chính phủ;

- Các chính sách cụ thể về phát triển kinh tế-xã hội; tài chính, tiền tệ và vấn đề quan trọng về quốc phòng, an ninh, đối ngoại;

- Các đề án trình Quốc hội…

- Quyết định thành lập, sáp nhập, giải thể cơ quan thuộc Chính phủ

b. Nhiệm vụ quyền hạn của Thủ tướng chính phủ

* Thuû töôùng laø ngöôøi ñöùng ñaàu Chính phuû :

- Do Quoác hoäi baàu ra theo söï giôùi thieäu cuûa Chuû tòch nöôùc trong soá caùc ñaïi bieåu Quoác hoäi.

- Laõnh ñaïo coâng taùc cuûa Chính phuû, trong caùc thaønh vieân cuûa Chính phuû vaø Chuû tòch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

- Trieäu taäp vaø chuû toïa caùc phieân hoïp cuûa Chính phuû.

- và  một số quyền hạn, nhiệm vụ khác.

* Thuû töôùng coù quyeàn ñeà nghò :

- Quoác hoäi pheâ chuaån veà vieäc boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc, töø chöùc Phoù thuû töôùng, Boä tröôûng (trong thôøi gian Quoác hoäi khoâng hoïp, Thuû töôùng trình Chuû tòch nöôùc quyeát ñònh taïm ñình chæ coâng taùc cuûa Phoù thuû töôùng, Boä tröôûng….).

- Quoác hoäi veà vieäc thaønh laäp vaø baõi boû caùc Boä, Cô quan ngang Boä.

*  Thuû töôùng coù toaøn quyeàn :

- Thaønh laäp Hoäi ñoàng,UÛy ban thöôøng xuyeân vaø laâm thôøi khi caàn thieát ñeå giuùp Thuû töôùng nghieân cöùu, chæ ñaïo, phoái hôïp giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà quan troïng, lieân ngaønh

- Boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc Thöù tröôûng vaø caùc chöùc vuï töông ñöông.

- Pheâ chuaån vieäc baàu cöû caùc thaønh vieân cuûa Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương

- Điều đñộng, miễn nhiệm, caùch chöùc Chuû tòch, Phoù chuû tòch UBND caáp tænh, thành phố trực thuộc trungương.

- Pheâ chuaån vieäc mieãn nhieäm, baõi nhieäm caùc thaønh vieân khaùc cuûa Uỷ ban nhân dân caáp tænh, Thành phốtrực thuộc trung ương.

- Ñình chæ vieäc vieäc thi haønh vaø baõi boû nhöõng quyeát ñònh, chæ thò cuûa UBND caáp tænh vaø Chuû tòch UBND caáp tænh traùi vôùi Hieán phaùp, Luaät vaø caùc vaên baûn cuûa cô quan Nhaø nöôùc caáp treân;

- Ñình chæ vieäc thi haønh nhöõng nghị quyết cuûa Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ươngtrái với Hiếp pháp , luật và các văn bản của các cơ quan nhà nước cấp trên, ñoàng thôøi ñeà nghò Uỷ ban thường vụ Quốc hội baõi boû.

- Kyù Nghò quyeát, Nghò ñònh cuûa Chính phuû;

- Ra Quyeát ñònh, Chæ thò;

4. CAÙC HÌNH THÖÙC HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CHÍNH PHUÛ

- Nhieäm kyø cuûa Chính phuû theo nhieäm kyø cuûa Quoác hoäi (5 naêm )

- Chính phuû hoaït ñoäng theo cheá ñoä taäp theå keát hôïp vôùi vieäc ñeà cao traùch nhieäm caù nhaân cuûa Thủ tướng chính phủ  vaø caùc thaønh vieân khaùc cuûa chính phuû.

a. Phieân hoïp của Chính phủ

- Ñaây laø hình thöùc hoaït ñoäng cô baûn, chuû yeáu trong Chính phuû.

- Thöôøng kyø 1 thaùng 1 laàn (trong trường hợp cần thiết thì đñược triệu tập phiên họp baát thöôøng theo quyeát ñònh cuûa Thuû töôùng vaø theo yeâu caàu treân 1/3 toång soá caùc thaønh vieân cuûa Chính phuû)

- Thaønh vieân cuûa Chính phuû coù quyeàn vaø nghóa vuï tham döï ñaày ñuû caùc phieân hoïp cuûa Chính phuû® coù quyeàn bieåu quyeát.

- Khi caàn thieát, moät soá ngöôøi khaùc ñöôïc môøi döï phieân hoïp (ví duï: Chuû tòch Toång Lieân ñoaøn Lao ñoäng, Chuû tòch Hoäi ñoàng daân toäc,Chuû tòch UBND caáp tænh) coù quyeàn phaùt bieåu, khoâng coù quyeàn bieåu quyeát.

- Tieán haønh hoïp khi coù maët ³ 2/3 toång  soá thaønh vieân cuûa Chính phuû, Chính phuû thaûo luaän, thoâng qua caùc quyeát ñònh khi ñöôïc ³ 1/2 toång soá thaønh vieân Chính phuû bieåu quyeát taùn thaønh (neáu1/2 thì theo beân coù yù kieán cuûa Thuû töôùng) 

b. Hoaït ñoäng cuûa Thuû töôùng vaø caùc thaønh vieân khaùc trong Chính phuû

- Thuû töôùng laø ngöôøi ñöùng ñaàu cuûa Chính phuû, laõnh ñaïo coâng taùc cuûa Chính phuû, cuûa caùc thaønh vieân trong Chính phuû vaø cuûa Chuû tòch Uyû ban nhaân daân caáp tænh.

- Phoù thuû töôùng giuùp Thuû töôùng laøm nhieäm vuï theo söï phaân coâng cuûa Thuû töôùng.

- Boä tröôûng, Thuû tröôûng Cô quan ngang Boä laø ngöôøi ñöùng ñaàu vaø laõnh ñaïo một Boä, Cô quan ngang Boä, phuï traùch một  soá coâng